Znaczenie etykiety w Chinach i jej ewolucja (II)

(Minghui.org) Dramaty osnute wokół intryg i walk o władzę w cesarskich pałacach dynastii Qing należały niegdyś do najpopularniejszych seriali telewizyjnych w Chinach. Znane przykłady, takie jak „Legenda Zhen Huan” czy „Opowieść o Pałacu Yanxi”, zdobyły tak ogromną popularność, że były emitowane w Azji Południowo-Wschodniej, na Tajwanie i w Japonii. Historie te utrwalały stereotyp, że życie w pałacu było zdominowane przez nieustanne spiski i częste, gwałtowne walki o władzę.

Walki o władzę były stałą rzeczywistością w cesarskich pałacach, ponieważ dobro i zło, lojalność i zdrada zawsze współistniały. Zdarzało się, że zło zwyciężało, a nad krajem panował mrok. Mimo to starożytni Chińczycy zachowywali niezachwianą wiarę, że Niebo obserwuje i rządzi wszystkim, a wszelkie odejście od Drogi Niebios nie może trwać długo. Na przykład cesarz Jie z dynastii Xia uległ urokowi swojej konkubiny Mo Xi, co doprowadziło do upadku dynastii Xia. Podobnie cesarz Zhou z dynastii Shang został oczarowany przez swoją faworytę Daji, co ostatecznie doprowadziło do jego obalenia i samospalenia w pałacu Lutai.

Ludzie czcili Niebo i w pałacach przestrzegali systemu etykiety. Cesarzowa miała ucieleśniać ideał tradycyjnej kobiety – łagodność, życzliwość i cnotę. Odgrywała istotną rolę podczas ważnych rytuałów i przewodniczyła Cesarskim Obrzędom Jedwabnictwa, w tym ceremonii opieki nad jedwabnikami i rytuałowi zbioru liści morwy.

Obrzędy jedwabnictwa miały na celu podkreślenie znaczenia roli kobiety w społeczeństwie rolniczym, gdzie mężczyźni uprawiali ziemię, a kobiety zajmowały się tkactwem.

Cesarzowa powinna ucieleśniać cnotę i życzliwość, stanowiąc wzór dla innych małżonek i konkubin, a zarazem pełniąc rolę „matki etykiety dla całego kraju”. Do słynnych cnotliwych cesarzowych w historii Chin należały m.in.: cesarzowa Xiaozhuang, żona cesarza Taizonga z dynastii Qing; cesarzowa Xiao Chuo, małżonka cesarza Jingzong z dynastii Liao; cesarzowa Dou Yifang, żona cesarza Wen z dynastii Han; cesarzowa Liu, małżonka cesarza Zhenzong z dynastii Song; cesarzowa Yin Lihua, żona cesarza Guangwu z dynastii Han; cesarzowa Zhangsun, małżonka cesarza Taizong z dynastii Tang; oraz cesarzowa Ma Xiuying, żona cesarza Taizu z dynastii Ming.

W czasach dynastii Qing za najważniejszą cnotę uważano synowską pobożność. Od cesarzowej oczekiwano, że będzie służyć cesarzowej wdowie i dotrzymywać jej towarzystwa, podczas gdy cesarz zajmował się sprawami państwa. W typowy dzień cesarzowa przewodziła innym żonom i konkubinom w dwukrotnym oddawaniu hołdu cesarzowej wdowie – o świcie i o zmierzchu. Gdy cesarzowa wdowa Chongqing, matka cesarza Qianlong, odwiedzała Stare Letnie Pałace (obecnie Yuanming Yuan w Pekinie), mieszkała w Pałacu Changchun należącym do cesarzowej Xiaoxian. To właśnie tam cesarzowa Xiaoxian dawała przykład synowskiej pobożności, osobiście troszcząc się o cesarzową wdowę i usługując jej.

Żadne z wymienionych wcześniej zasad etykiety nie pojawiały się w pałacach cesarskich przedstawianych w chińskich serialach telewizyjnych. Zamiast tego historie te ukazywały pałace cesarskie jako miejsca pełne nienawiści, gdzie konkubiny i nałożnice knuły przeciwko sobie, aby zostać cesarzową, wszystkie starając się zostać ostateczną zwyciężczynią.

W tych serialach pojawiały się sceny, w których wyżej postawione konkubiny wykonywały egzekucje na konkubinach niższego szczebla. Jednak takie przedstawienie jest czysto fikcyjne, ponieważ jedynie cesarz miał prawo karać konkubiny, a nawet służące.

„Szkic historii dynastii Qing” opisuje incydent z udziałem cesarza Qianlong i jego ukarania konkubiny za zabicie służącej. W wieku sześćdziesięciu kilku lat spłodził on córkę z młodą konkubiną o imieniu Dun, którą darzył wielką miłością. Nadał swojej najmłodszej córce tytuł „Księżniczki Hexiao Pierwszego Stopnia”. Obdarzona łaską cesarza Dun stała się arogancka. Pewnego dnia, z błahego powodu, pobiła służącą tak dotkliwie, że ta zmarła. Rozgniewany tą wieścią cesarz napisał długi edykt, nakazując odpowiednie rozpatrzenie sprawy. Oświadczył: „Nigdy dotąd nie zdarzyło się, by konkubina pobiła i zabiła służącą. Sprawa Dun musi zostać surowo ukarana, aby była sprawiedliwa – zarówno pod względem prawa, jak i emocji”.

Cesarz napisał, że gdy służące lub eunuchowie go rozgniewali, rozkazywał, aby wymierzono im 20 uderzeń kijem, a w najpoważniejszych przypadkach najwyżej 40. Uważał zbrodnię Dun za tak poważną, że zasługiwała na odebranie jej tytułu. Jednak obniżył jej rangę, ponieważ księżniczka była jeszcze bardzo młoda. Zdymisjonował także zamieszanych eunuchów i ukarał ich grzywną w wysokości od jednego do dwóch lat wynagrodzenia. Rodzinie zabitej służącej wypłacono 100 taeli srebra odszkodowania.

Z tej historii dowiadujemy się, że przez cały okres dynastii Qing, aż do panowania cesarza Qianlong, w cesarskim pałacu nie doszło do zabicia służącej. Życie było wysoko cenione.

Serial „Legenda Zhen Huan” przedstawia mało wiarygodne wątki o konkubinach mających romanse z lekarzami nadwornymi. W rzeczywistości nie było to w ogóle możliwe. W czasach dynastii Qing istniały bardzo surowe protokoły, gdy lekarz miał zbadać pacjentkę w „tylnym pałacu”, gdzie mieszkały cesarzowe i konkubiny. Lekarz nadworny zawsze musiał być w towarzystwie co najmniej dwóch innych lekarzy, a także pod eskortą eunucha z cesarskiej apteki, tak aby nigdy nie dochodziło do prywatnych spotkań. Ponadto lekarzom zabraniano fizycznego dotykania pacjentek, nawet przy badaniu pulsu. Istniały opowieści o tym, że lekarze przykładali palce do sznurka przewiązanego wokół nadgarstka pacjentki. Najczęściej lekarz kładł chusteczkę na nadgarstku, zanim zbadał puls. Dodatkowo dwaj pozostali lekarze również sprawdzali puls, aby uniknąć pomyłek lub niewłaściwego zachowania.

Niektórzy oglądający, posiadający pewną wiedzę o tradycyjnej kulturze chińskiej, po obejrzeniu serialu mówili: „Te cesarskie dramaty telewizyjne tak bardzo wypaczyły historię Chin, że aż wypaczyły umysły oglądających i doprowadziły ich do szaleństwa”.

W oficjalnych chińskich podręcznikach Komunistyczna Partia Chin (KPCh) zastąpiła cnoty takie jak „łagodność, życzliwość, szacunek, oszczędność i skromność” – cechy tradycyjnie cenione w historii Chin – cechami negatywnymi: „podłością, przemocą, arogancją, rozrzutnością i kłótniami”. W rezultacie wiele osób wychowanych w takim środowisku zaczęło wierzyć, że ich przodkowie rzeczywiście odznaczali się tymi cechami. Ponadto podręczniki rzadko w sposób kompleksowy i systematyczny przedstawiają starożytną kulturę Chin. Zamiast tego promują historię najnowszą – marksizm, leninizm i kulturę współczesną. Takie zmiany oddaliły Chińczyków od ich ortodoksyjnej kultury i moralnych tradycji.

Na przestrzeni 5 000 lat chińskiej cywilizacji pierwszorzędne znaczenie miały etykieta i muzyka, które służyły kultywowaniu umysłu i cnót, pozwalając człowiekowi powrócić do swojego prawdziwego ja i wznieść się na wyższy poziom. Nie przegap okazji, gdy ta piękna tradycja ponownie jest nauczana w Chinach.

Tekst oryginalny ukazał się w wersji anglojęzycznej na stronie en.Minghui.org dnia 9 września 2025 roku.